Από τη Βενετία στην Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη.
Διαδρομές και «σκάλες» στις ελληνικές θάλασσες (1470-1685) μέσα από τις καταδιώξεις και τις ενέδρες πειρατών και κουρσάρων
Αντώνης Πάρδος
| id | Όνομα | Παλαιότερη ονομασία | Σχόλιο |
|---|---|---|---|
| 1 | Αυλώνας | Vallona | Οθωμανοί πειρατές εποπτεύουν τους θαλάσσιους δρόμους προς Αδριατική, Απουλία και Καλαβρία (και γενικά τη δυτική Μεσόγειο). Διάσημη βάση των Αλγερινών κουρσάρων (1638: λίγο έλειψε να ξεσπάσει βενετοτουρκικός πόλεμος, όταν ο βενετικός στόλος μπήκε στο λιμάνι και βύθισε 16 αλγερινά πλοία). |
| 2 | Δαλματικά νησιά | ||
| 3 | Αμβρακικός κόλπος | Golfo di Prévesa | Πίσω από την πυκνή βλάστηση των αναρίθμητων νησίδων στη είσοδό του και στα ενδότερα παραμονεύουν ή κρύβονται πειρατές ποικίλων προελεύσεων. |
| 4 | Κόλπος Ναυπάκτου | ||
| 5 | Τριζόνια | ||
| 6 | Εχινάδες νήσοι | Curzolari | Σύμπλεγμα νησίδων ιδανικό για επιθέσεις όχι μόνο στα πλοία που έρχονται από την Αδριατική και τη δυτική Μεσόγειο, αλλά και στα παράλια των γύρω Ιόνιων νησιών και στις απέναντι ακτές της Αιτωλοακαρνανίας. |
| 8 | Πρώτη | Pródano | Νησί όπου πειρατές και κουρσάροι παραμονεύουν το πέρασμα των πλοίων της διεθνούς γραμμής, συχνά σε ανταπόκριση με τη Σαπιέντσα. |
| 9 | Ακρωτήριο Ταίναρο | Cavo Matapàn | Περιοχή δράσης των περίφημων ‘κακαβούληδων’, που φορώντας σαν κράνη στο κεφάλι τις χύτρες τους (για να βράζουν και να τρώνε χόρτα ή ό,τι άλλο βρουν, όπου κι αν βρεθούν) παρακολουθούν την πορεία των πλοίων που έρχονται, συνήθως ταλαιπωρημένα από τον τρικυμισμένο Κάβο-Μαλιά, για να περιμαζέψουν τη λεία σε περίπτωση ναυαγίου. Αν τυχόν καταφύγουν στο ασφαλές Πόρτο-Κάγιο (Porto delle Quaglie), τη νύχτα οι κακαβούληδες θα κόψουν τα παλαμάρια των πλοίων οποιουδήποτε κράτους, ακόμη και των πολεμικών. |
| 10 | Αντικήθυρα | Cerigotto | Πρώτο καρτέρι των πειρατών στα πλοία που πλέουν για Κρήτη, Κύπρο, Συρία και Αίγυπτο. Η επικράτειά τους εκτείνεται και στα νησάκια Μεγάλη και Μικρή Δραγονέρα, απ’ όπου παραμονεύουν και τα πλοία που περνούν τον Κάβο-Μαλιά, συχνάζοντας στον αφύλαχτο όρμο του Αυλέμονα Κυθήρων. Ως την έναρξη του Κρητικού πολέμου πάντως, η αγροτική εκμετάλλευση των Αντικυθήρων από τον Μαρκαντώνιο Βιάρο και οι περιπολίες της ναυτικής ‘φρουράς της Κρήτης’ απέτρεπαν τα χειρότερα. Μετά την κατάληψη της Κρήτης το νησί έγινε άντρο σφακιανών πειρατών. |
| 11 | Ελαφόνησος | ||
| 12 | Μήλος | Πρώτη ‘σκάλα’ για τα πλοία από τη Δύση μετά την ταλαιπωρία της διάβασης του ακρωτηρίου Μαλέα. Παραμονεύουν πειρατές στην Κίμωλο, την Πολύκανδρο και την Αντίπαρο, ακόμα και την ίδια την Πάρο, μέχρι και τη Σίκινο. Η πρόσληψη μηλοΐτη πλοηγού (pilota) απαραίτητη για τη δαιδαλώδη διάπλευση του Αιγαίου με τα επικίνδυνα νερά, τις ξέρες, τους υφάλους και τους κουρσάρους, ιδίως των Κυκλάδων. | |
| 13 | Κίμωλος | ||
| 14 | Αντίπαρος | ||
| 16 | Χίος | Scio | Κεντρικός σταθμός της ναυσιπλοΐας τόσο στον οριζόντιο όσο και στον κάθετο άξονα. Θερινός τόπος διαμονής του Οθωμανού διοικητή του Αιγαίου και ναυάρχου (καπουδάν πασά), του οποίου ο στόλος ναυλοχεί απέναντι στη μικρασιατική ακτή, στη Φώκαια, φυλάγοντας την είσοδο στον κόλπο της Σμύρνης για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στον άξονα βορρά-νότου. |
| 17 | Μοσχονήσια | Στον κόλπο του Αδραμυττίου μια συστάδα νησιών προστατεύει και κάνει αθέατη την πολύπλοκη ακτή των Κυδωνιών (του Αϊβαλιού), εξασφαλίζοντας τους πειρατές μετά τις εξορμήσεις τους εναντίον των πλοίων της διαδρομής βορρά-νότου και εναντίον των ακτών της Λέσβου. Οι τελευταίοι Αϊβαλιώτες πειρατές εξουδετερώθηκαν μόλις στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. | |
| 18 | Ίμβρος | ||
| 19 | Τένεδος | ||
| 20 | Ακρωτήριο Αγίου Σίδερου | Capo Salamòn | Στο ακρότατο σημείο της ανατολικής Κρήτης και στην κοντινή προέκτασή του, τη νησίδα Κυριαμάδες, βρίσκεται ο παράδεισος των κουρσάρων, μια ανάσα από το Βάι με το μοναδικό του φοινικόδασος. Η απόλυτη ερημιά της περιοχής προσφέρει αναψυχή και ανασυγκρότηση, ενώ παράλληλα δεν παραμελείται η παρακολούθηση των μεγάλων δρόμων προς τη Δύση και την Κωνσταντινούπολη. |
| 21 | Βόρειες Σποράδες | ||
| 23 | Σαμοθράκη | Το απώτερο παρατηρητήριο των πειρατών για τα πλοία που βγαίνουν από τον Ελλήσποντο στο Αιγαίο. Και οι βοριάδες που επικρατούν στην περιοχή τούς βοηθούν επιταχύνοντας την καταδίωξη. | |
| 24 | Τήνος | ||
| 25 | Άνδρος | ||
| 26 | Λευκάδα | Santa Maura | Οι μουσουλμάνοι πειρατές της (ώς το 1685) λυμαίνονται σκληρά Κεφαλονιά, Ιθάκη και λοιπά νησάκια ώς τη νότια Κέρκυρα. |
| 27 | Μεσολόγγι-Αιτωλικό | Natolicò | Η δαιδαλώδης λιμνοθάλασσα προστατεύει ελληνικά πειρατικά πλοιάρια ιδίως μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571). Όμως από τον 17ο αιώνα θα δέχεται τις συχνές επιθέσεις των φοβερών δουλτσινιωτών της Αδριατικής. |
| 29 | Ναύπακτος | Lépanto | Βάση οθωμανών πειρατών που με ορμητήριο τα Τριζόνια λυμαίνονται τον Κορινθιακό και ιδίως τον Πατραϊκό κόλπο, την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο. Διαβόητος ανάμεσά τους ο ζακυνθινός εξωμότης Μπαλαμπάνος (α΄ μισό 17ου αιώνα). |
| 31 | Μεγάλη Δρακονέρα | ||
| 32 | Μικρή Δρακονέρα | ||
| 33 | Αυλέμωνας | ||
| 34 | Χριστιανή | Νησίδα και βραχονησίδες στα ανοιχτά, νότια της Σαντορίνης, κλασικό κρησφύγετο και παρατηρητήριο πάνω στον ίδιο θαλάσσιο δρόμο. | |
| 35 | Κυριαμάδες | Στο ακρότατο σημείο της ανατολικής Κρήτης και στην κοντινή προέκτασή του, τη νησίδα Κυριαμάδες, βρίσκεται ο παράδεισος των κουρσάρων, μιαν | |
| 36 | Καστελλόριζο | Castel Rosso | Εδώ στήνεται η μεγάλη ενέδρα στα πλοία που έρχονται από την ανατολική Μεσόγειο –ιδίως το οθωμανικό ‘καραβάνι της Αλεξάνδρειας’– κι αρχίζει η καταδίωξή τους προς το Αιγαίο και αντίστροφα, η καταδίωξη των pellegrini που κατευθύνονται προς τους Αγίους Τόπους. |
| 37 | Σίκινος | ||
| 38 | Δήλος | Ακατοίκητες σ᾽ εκείνα τα χρόνια κρυψώνες και καταφύγια των πειρατών, που καραδοκούν μήπως κάποιο πλοίο βρεθεί σε δύσκολη θέση για να του επιτεθούν. | |
| 39 | Δονούσα | Βάση των κουρσάρων που ελέγχουν τους δρόμους προς την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, τόσο από τη Δύση όσο και από την ανατολική Μεσόγειο. | |
| 41 | Ψέριμος | Νησίδα μεταξύ Καλύμνου και Κω, από την οποία τη χωρίζει το στενό της Κάπαρης, ιδιαίτερα επικίνδυνο με τους σκοπέλους και τις ξέρες του, στις οποίες οι πειρατές επιχειρούν να ωθήσουν και να παρασύρουν τα πλοία κυνηγώντας τα, ιδίως όταν είναι ταλαιπωρημένα, έχοντας μόλις διασχίσει το πάντοτε ταραγμένο Καρπάθιο πέλαγος. | |
| 42 | Κίναρος | Ερημονήσια στα δυτικά της Λέρου και Καλύμνου, καταφύγια και βίγλες των πειρατών. Μάλιστα στον πολυτάραχο 17ο αιώνα η Λέρος, δαντελωτή κι ευλίμενη καθώς είναι, χρειάστηκε να οχυρωθεί και πάλι από τους οθωμανούς το 1671, για να πάψουν να συχνάζουν οι πολλοί και ποικίλοι κουρσάροι της εποχής. | |
| 43 | Αστυπάλαια | Βάση των κουρσάρων, ολοκληρωτικά στο σχεδόν αποκομμένο βορειανατολικό μισό της, ιδίως μετά από την κατάλυση της ηγεμονίας των Querini-Stampalia (1538), με αποκορύφωμα το β΄ μισό του 17ου αιώνα. Η κυριαρχία τους εκτείνεται και στα δυτικά ερημονήσια Ποντικούσα-Οφιδούσα-Χτένια, αλλά και στα νότια (Κουνούπους, Κουτσομύτι, Πλακίδα κ.ά.). | |
| 44 | Ποντικούσα | ||
| 45 | Κούνουποι | ||
| 46 | Αρκοί | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 47 | Φούρνοι | Φωλιές των πειρατών από αιώνες, η δράση των οποίων προκάλεσε την ‘αφάνεια’ των κατοίκων της Ικαρίας, αλλά και την ερήμωση της Σάμου, όπως ισχυρίζεται μια πηγή του 16ου αιώνα. Καίρια η θέση των Φούρνων πάνω στη ρότα των δρόμων τόσο στον άξονα δύσης-ανατολής όσο και βορρά-νότου. | |
| 48 | Ψαρά | Η κομβική θέση τους πάνω στον άξονα βορρά-νότου, αλλά και στη διαγώνια διάπλευση του Αιγαίου προς το στενό του Καφηρέα (Cavo d’ Oro), έκανε τους κατοίκους τους τολμηρούς ναυτικούς και δεινότατους πειρατές. | |
| 49 | Πορθμός Καφηρέα | Cavo d’ Oro | |
| 50 | Σκύρος | Στα νερά της οι πειρατές παραμονεύουν το πέρασμα των πλοίων που κατεβάζει με ορμή το ρεύμα του Βοσπόρου προς τον Καφηρέα, ή όποιο σκάφος επιχειρήσει παράτολμα να τον διασχίσει ανάστροφα. Η πειρατική δραστηριότητα γύρω από τούτα τα νερά | |
| 51 | Κάρυστος | Κοκκινόκαστρο | Οι περίφημοι καρυστινοί αγάδες ελέγχουν την εξαντλητική έξοδο από το στενό του Καφηρέα, το ίδιο και την είσοδο στον πορθμό του Ευρίπου, με πλούσιες λείες και καταπιέσεις. |
| 52 | Άγιον Όρος | Monte Santo | Στις αρχειακές πηγές μαρτυρούνται πολλές επιθέσεις, κάποιες απ᾽ τις οποίες ίσως και να αφορούν σε αγιορείτικα μετόχια στις περιοχές της Ιερισσού και της Σιθωνίας (του δεύτερο ποδιού της Χαλκιδικής, που γειτονεύει άμεσα με το Άγιον Όρος). |
| 53 | Καλλίπολη | Gallípoli | Ο ναύσταθμος του οθωμανικού στόλου, προφυλαγμένος από τρικυμίες μέσα στον Ελλήσποντο και ασφαλισμένος από εχθρικές επιθέσεις πίσω από τα δίδυμα κάστρα στα στενά των Δαρδανελλίων. Το πλεονέκτημα αυτό γινόταν όμως και παγίδα όταν οι αντίπαλοι, οι βενετοί, είχαν την υπεροπλία, γιατί απέκλειαν τα Στενά και δεν τους επέτρεπαν την έξοδο στο Αιγαίο, εξουδετερώνοντας εντελώς τη ναυτική τους ισχύ. |
| 54 | Κορώνη | Βάση των κουρσάρων της Μπαρμπαριάς (τριπολιτών, τυνήσιων και ιδίως των αλγερινών), που η παρουσία τους φυσικά ενθαρρύνει και την εμφάνιση της εγχώριας πειρατείας. Για τους βενετούς παραμένει οικονομικό κέντρο αναφοράς, παρότι από το 1499 είχε περιέλθει στην οθωμανική εξουσία. Η αναπτυσσόμενη Καλαμάτα δεν τους ενέπνεε εμπιστοσύνη, επειδή βρισκόταν στην ακτίνα δράσης των μανιατών. | |
| 55 | Αττάλεια | S’atalia | Στο λιμάνι της καταφεύγουν τα καράβια από τις συχνές τρικυμίες της περιοχής. Εκεί τα πλοία από την Αίγυπτο ξεφορτώνουν τα περιζήτητα εμπορεύματα από τις Ινδίες, για να μεταφερθούν απ᾽ τον εγκάρσιο χερσαίο δρόμο στην Καισάρεια, την Άγκυρα και την Αμάσεια προς τη Μαύρη Θάλασσα. Από εκεί εξορμούν και οι μουσουλμάνοι κουρσάροι ενάντια στα χριστιανικά πλοία που πλέουν προς τη Συρία, την Παλαιστίνη (προσκύνημα Αγίων Τόπων) και την Αίγυπτο. |
| 58 | Ίος | Niò | Μόνιμη βάση των κουρσάρων που δρουν τόσο στον θαλάσσιο δρόμο προς την ανατολική Μεσόγειο όσο και βορειότερα, στον δρόμο προς τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη χάρη στις ανταποκρίσεις, ακόμα και μέσω σημάτων, με την Ηρακλειά και τη Σχοινούσα, αλλά και με την Κέρο και τα Κουφονήσια. |
| 59 | Στροφάδες | Strivali | Βαθιά μέσα στο Ιόνιο πέλαγος, 27 μίλια από τα νότια της Ζακύνθου και άλλα τόσα από τα δυτικά της Πελοποννήσου (Τριφυλλία), ιδανική κρυψώνα και τόπος ανεφοδιασμού των πειρατών, απαραίτητος σταθμός των βενετικών περιπολιών και των οθωμανικών –ιδίως αλγερινών– κατοπτεύσεων και ενεδρών. |
| 60 | Κουφονήσια | Μόνιμα ορμητήρια πειρατών και κουρσάρων, ενταγμένα στο δίκτυο επικοινωνίας τους με τη Σχοινούσα και την Ηρακλειά μέχρι τη βάση τους στη Νιο. | |
| 61 | Κέρος | Μόνιμα ορμητήρια πειρατών και κουρσάρων, ενταγμένα στο δίκτυο επικοινωνίας τους με τη Σχοινούσα και την Ηρακλειά μέχρι τη βάση τους στη Νι | |
| 62 | Λέβιθα | Ερημονήσια στα δυτικά της Λέρου και Καλύμνου, καταφύγια και βίγλες των πειρατών. Μάλιστα στον πολυτάραχο 17ο αιώνα η Λέρος, δαντελωτή κι ευλίμενη καθώς είναι, χρειάστηκε να οχυρωθεί και πάλι από τους οθωμανούς το 1671, για να πάψουν να συχνάζουν οι πολλοί και ποικίλοι κουρσάροι της εποχής. | |
| 63 | Οφιδούσα | Για να διευκολύνουμε τη μεταφράστρια: ήταν αρνησίθρησκος. Σωστά; | |
| 64 | Κουτσομύτι | ||
| 65 | Αγαθονήσι | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 66 | Λειψοί | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 67 | Φαρμακονήσι | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 68 | Θύμαινα | Φωλιές των πειρατών από αιώνες, η δράση των οποίων προκάλεσε την ‘αφάνεια’ των κατοίκων της Ικαρίας, αλλά και την ερήμωση της Σάμου, όπως ισχυρίζεται μια πηγή του 16ου αιώνα. Καίρια η θέση των Φούρνων πάνω στη ρότα των δρόμων τόσο στον άξονα δύσης-ανατολής όσο και βορρά-νότου. | |
| 69 | Ρήνεια | Ακατοίκητες σ᾽ εκείνα τα χρόνια κρυψώνες και καταφύγια των πειρατών, που καραδοκούν μήπως κάποιο πλοίο βρεθεί σε δύσκολη θέση για να του επιτεθούν. | |
| id | Όνομα | Παλαιότερη ονομασία | Σχόλιο |
|---|---|---|---|
| 1 | Αυλώνας | Vallona | Οθωμανοί πειρατές εποπτεύουν τους θαλάσσιους δρόμους προς Αδριατική, Απουλία και Καλαβρία (και γενικά τη δυτική Μεσόγειο). Διάσημη βάση των Αλγερινών κουρσάρων (1638: λίγο έλειψε να ξεσπάσει βενετοτουρκικός πόλεμος, όταν ο βενετικός στόλος μπήκε στο λιμάνι και βύθισε 16 αλγερινά πλοία). |
| 2 | Δαλματικά νησιά | ||
| 3 | Αμβρακικός κόλπος | Golfo di Prévesa | Πίσω από την πυκνή βλάστηση των αναρίθμητων νησίδων στη είσοδό του και στα ενδότερα παραμονεύουν ή κρύβονται πειρατές ποικίλων προελεύσεων. |
| 4 | Κόλπος Ναυπάκτου | ||
| 5 | Τριζόνια | ||
| 6 | Εχινάδες νήσοι | Curzolari | Σύμπλεγμα νησίδων ιδανικό για επιθέσεις όχι μόνο στα πλοία που έρχονται από την Αδριατική και τη δυτική Μεσόγειο, αλλά και στα παράλια των γύρω Ιόνιων νησιών και στις απέναντι ακτές της Αιτωλοακαρνανίας. |
| 8 | Πρώτη | Pródano | Νησί όπου πειρατές και κουρσάροι παραμονεύουν το πέρασμα των πλοίων της διεθνούς γραμμής, συχνά σε ανταπόκριση με τη Σαπιέντσα. |
| 9 | Ακρωτήριο Ταίναρο | Cavo Matapàn | Περιοχή δράσης των περίφημων ‘κακαβούληδων’, που φορώντας σαν κράνη στο κεφάλι τις χύτρες τους (για να βράζουν και να τρώνε χόρτα ή ό,τι άλλο βρουν, όπου κι αν βρεθούν) παρακολουθούν την πορεία των πλοίων που έρχονται, συνήθως ταλαιπωρημένα από τον τρικυμισμένο Κάβο-Μαλιά, για να περιμαζέψουν τη λεία σε περίπτωση ναυαγίου. Αν τυχόν καταφύγουν στο ασφαλές Πόρτο-Κάγιο (Porto delle Quaglie), τη νύχτα οι κακαβούληδες θα κόψουν τα παλαμάρια των πλοίων οποιουδήποτε κράτους, ακόμη και των πολεμικών. |
| 10 | Αντικήθυρα | Cerigotto | Πρώτο καρτέρι των πειρατών στα πλοία που πλέουν για Κρήτη, Κύπρο, Συρία και Αίγυπτο. Η επικράτειά τους εκτείνεται και στα νησάκια Μεγάλη και Μικρή Δραγονέρα, απ’ όπου παραμονεύουν και τα πλοία που περνούν τον Κάβο-Μαλιά, συχνάζοντας στον αφύλαχτο όρμο του Αυλέμονα Κυθήρων. Ως την έναρξη του Κρητικού πολέμου πάντως, η αγροτική εκμετάλλευση των Αντικυθήρων από τον Μαρκαντώνιο Βιάρο και οι περιπολίες της ναυτικής ‘φρουράς της Κρήτης’ απέτρεπαν τα χειρότερα. Μετά την κατάληψη της Κρήτης το νησί έγινε άντρο σφακιανών πειρατών. |
| 11 | Ελαφόνησος | ||
| 12 | Μήλος | Πρώτη ‘σκάλα’ για τα πλοία από τη Δύση μετά την ταλαιπωρία της διάβασης του ακρωτηρίου Μαλέα. Παραμονεύουν πειρατές στην Κίμωλο, την Πολύκανδρο και την Αντίπαρο, ακόμα και την ίδια την Πάρο, μέχρι και τη Σίκινο. Η πρόσληψη μηλοΐτη πλοηγού (pilota) απαραίτητη για τη δαιδαλώδη διάπλευση του Αιγαίου με τα επικίνδυνα νερά, τις ξέρες, τους υφάλους και τους κουρσάρους, ιδίως των Κυκλάδων. | |
| 13 | Κίμωλος | ||
| 14 | Αντίπαρος | ||
| 16 | Χίος | Scio | Κεντρικός σταθμός της ναυσιπλοΐας τόσο στον οριζόντιο όσο και στον κάθετο άξονα. Θερινός τόπος διαμονής του Οθωμανού διοικητή του Αιγαίου και ναυάρχου (καπουδάν πασά), του οποίου ο στόλος ναυλοχεί απέναντι στη μικρασιατική ακτή, στη Φώκαια, φυλάγοντας την είσοδο στον κόλπο της Σμύρνης για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στον άξονα βορρά-νότου. |
| 17 | Μοσχονήσια | Στον κόλπο του Αδραμυττίου μια συστάδα νησιών προστατεύει και κάνει αθέατη την πολύπλοκη ακτή των Κυδωνιών (του Αϊβαλιού), εξασφαλίζοντας τους πειρατές μετά τις εξορμήσεις τους εναντίον των πλοίων της διαδρομής βορρά-νότου και εναντίον των ακτών της Λέσβου. Οι τελευταίοι Αϊβαλιώτες πειρατές εξουδετερώθηκαν μόλις στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. | |
| 18 | Ίμβρος | ||
| 19 | Τένεδος | ||
| 20 | Ακρωτήριο Αγίου Σίδερου | Capo Salamòn | Στο ακρότατο σημείο της ανατολικής Κρήτης και στην κοντινή προέκτασή του, τη νησίδα Κυριαμάδες, βρίσκεται ο παράδεισος των κουρσάρων, μια ανάσα από το Βάι με το μοναδικό του φοινικόδασος. Η απόλυτη ερημιά της περιοχής προσφέρει αναψυχή και ανασυγκρότηση, ενώ παράλληλα δεν παραμελείται η παρακολούθηση των μεγάλων δρόμων προς τη Δύση και την Κωνσταντινούπολη. |
| 21 | Βόρειες Σποράδες | ||
| 23 | Σαμοθράκη | Το απώτερο παρατηρητήριο των πειρατών για τα πλοία που βγαίνουν από τον Ελλήσποντο στο Αιγαίο. Και οι βοριάδες που επικρατούν στην περιοχή τούς βοηθούν επιταχύνοντας την καταδίωξη. | |
| 24 | Τήνος | ||
| 25 | Άνδρος | ||
| 26 | Λευκάδα | Santa Maura | Οι μουσουλμάνοι πειρατές της (ώς το 1685) λυμαίνονται σκληρά Κεφαλονιά, Ιθάκη και λοιπά νησάκια ώς τη νότια Κέρκυρα. |
| 27 | Μεσολόγγι-Αιτωλικό | Natolicò | Η δαιδαλώδης λιμνοθάλασσα προστατεύει ελληνικά πειρατικά πλοιάρια ιδίως μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571). Όμως από τον 17ο αιώνα θα δέχεται τις συχνές επιθέσεις των φοβερών δουλτσινιωτών της Αδριατικής. |
| 29 | Ναύπακτος | Lépanto | Βάση οθωμανών πειρατών που με ορμητήριο τα Τριζόνια λυμαίνονται τον Κορινθιακό και ιδίως τον Πατραϊκό κόλπο, την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο. Διαβόητος ανάμεσά τους ο ζακυνθινός εξωμότης Μπαλαμπάνος (α΄ μισό 17ου αιώνα). |
| 31 | Μεγάλη Δρακονέρα | ||
| 32 | Μικρή Δρακονέρα | ||
| 33 | Αυλέμωνας | ||
| 34 | Χριστιανή | Νησίδα και βραχονησίδες στα ανοιχτά, νότια της Σαντορίνης, κλασικό κρησφύγετο και παρατηρητήριο πάνω στον ίδιο θαλάσσιο δρόμο. | |
| 35 | Κυριαμάδες | Στο ακρότατο σημείο της ανατολικής Κρήτης και στην κοντινή προέκτασή του, τη νησίδα Κυριαμάδες, βρίσκεται ο παράδεισος των κουρσάρων, μιαν | |
| 36 | Καστελλόριζο | Castel Rosso | Εδώ στήνεται η μεγάλη ενέδρα στα πλοία που έρχονται από την ανατολική Μεσόγειο –ιδίως το οθωμανικό ‘καραβάνι της Αλεξάνδρειας’– κι αρχίζει η καταδίωξή τους προς το Αιγαίο και αντίστροφα, η καταδίωξη των pellegrini που κατευθύνονται προς τους Αγίους Τόπους. |
| 37 | Σίκινος | ||
| 38 | Δήλος | Ακατοίκητες σ᾽ εκείνα τα χρόνια κρυψώνες και καταφύγια των πειρατών, που καραδοκούν μήπως κάποιο πλοίο βρεθεί σε δύσκολη θέση για να του επιτεθούν. | |
| 39 | Δονούσα | Βάση των κουρσάρων που ελέγχουν τους δρόμους προς την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, τόσο από τη Δύση όσο και από την ανατολική Μεσόγειο. | |
| 41 | Ψέριμος | Νησίδα μεταξύ Καλύμνου και Κω, από την οποία τη χωρίζει το στενό της Κάπαρης, ιδιαίτερα επικίνδυνο με τους σκοπέλους και τις ξέρες του, στις οποίες οι πειρατές επιχειρούν να ωθήσουν και να παρασύρουν τα πλοία κυνηγώντας τα, ιδίως όταν είναι ταλαιπωρημένα, έχοντας μόλις διασχίσει το πάντοτε ταραγμένο Καρπάθιο πέλαγος. | |
| 42 | Κίναρος | Ερημονήσια στα δυτικά της Λέρου και Καλύμνου, καταφύγια και βίγλες των πειρατών. Μάλιστα στον πολυτάραχο 17ο αιώνα η Λέρος, δαντελωτή κι ευλίμενη καθώς είναι, χρειάστηκε να οχυρωθεί και πάλι από τους οθωμανούς το 1671, για να πάψουν να συχνάζουν οι πολλοί και ποικίλοι κουρσάροι της εποχής. | |
| 43 | Αστυπάλαια | Βάση των κουρσάρων, ολοκληρωτικά στο σχεδόν αποκομμένο βορειανατολικό μισό της, ιδίως μετά από την κατάλυση της ηγεμονίας των Querini-Stampalia (1538), με αποκορύφωμα το β΄ μισό του 17ου αιώνα. Η κυριαρχία τους εκτείνεται και στα δυτικά ερημονήσια Ποντικούσα-Οφιδούσα-Χτένια, αλλά και στα νότια (Κουνούπους, Κουτσομύτι, Πλακίδα κ.ά.). | |
| 44 | Ποντικούσα | ||
| 45 | Κούνουποι | ||
| 46 | Αρκοί | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 47 | Φούρνοι | Φωλιές των πειρατών από αιώνες, η δράση των οποίων προκάλεσε την ‘αφάνεια’ των κατοίκων της Ικαρίας, αλλά και την ερήμωση της Σάμου, όπως ισχυρίζεται μια πηγή του 16ου αιώνα. Καίρια η θέση των Φούρνων πάνω στη ρότα των δρόμων τόσο στον άξονα δύσης-ανατολής όσο και βορρά-νότου. | |
| 48 | Ψαρά | Η κομβική θέση τους πάνω στον άξονα βορρά-νότου, αλλά και στη διαγώνια διάπλευση του Αιγαίου προς το στενό του Καφηρέα (Cavo d’ Oro), έκανε τους κατοίκους τους τολμηρούς ναυτικούς και δεινότατους πειρατές. | |
| 49 | Πορθμός Καφηρέα | Cavo d’ Oro | |
| 50 | Σκύρος | Στα νερά της οι πειρατές παραμονεύουν το πέρασμα των πλοίων που κατεβάζει με ορμή το ρεύμα του Βοσπόρου προς τον Καφηρέα, ή όποιο σκάφος επιχειρήσει παράτολμα να τον διασχίσει ανάστροφα. Η πειρατική δραστηριότητα γύρω από τούτα τα νερά | |
| 51 | Κάρυστος | Κοκκινόκαστρο | Οι περίφημοι καρυστινοί αγάδες ελέγχουν την εξαντλητική έξοδο από το στενό του Καφηρέα, το ίδιο και την είσοδο στον πορθμό του Ευρίπου, με πλούσιες λείες και καταπιέσεις. |
| 52 | Άγιον Όρος | Monte Santo | Στις αρχειακές πηγές μαρτυρούνται πολλές επιθέσεις, κάποιες απ᾽ τις οποίες ίσως και να αφορούν σε αγιορείτικα μετόχια στις περιοχές της Ιερισσού και της Σιθωνίας (του δεύτερο ποδιού της Χαλκιδικής, που γειτονεύει άμεσα με το Άγιον Όρος). |
| 53 | Καλλίπολη | Gallípoli | Ο ναύσταθμος του οθωμανικού στόλου, προφυλαγμένος από τρικυμίες μέσα στον Ελλήσποντο και ασφαλισμένος από εχθρικές επιθέσεις πίσω από τα δίδυμα κάστρα στα στενά των Δαρδανελλίων. Το πλεονέκτημα αυτό γινόταν όμως και παγίδα όταν οι αντίπαλοι, οι βενετοί, είχαν την υπεροπλία, γιατί απέκλειαν τα Στενά και δεν τους επέτρεπαν την έξοδο στο Αιγαίο, εξουδετερώνοντας εντελώς τη ναυτική τους ισχύ. |
| 54 | Κορώνη | Βάση των κουρσάρων της Μπαρμπαριάς (τριπολιτών, τυνήσιων και ιδίως των αλγερινών), που η παρουσία τους φυσικά ενθαρρύνει και την εμφάνιση της εγχώριας πειρατείας. Για τους βενετούς παραμένει οικονομικό κέντρο αναφοράς, παρότι από το 1499 είχε περιέλθει στην οθωμανική εξουσία. Η αναπτυσσόμενη Καλαμάτα δεν τους ενέπνεε εμπιστοσύνη, επειδή βρισκόταν στην ακτίνα δράσης των μανιατών. | |
| 55 | Αττάλεια | S’atalia | Στο λιμάνι της καταφεύγουν τα καράβια από τις συχνές τρικυμίες της περιοχής. Εκεί τα πλοία από την Αίγυπτο ξεφορτώνουν τα περιζήτητα εμπορεύματα από τις Ινδίες, για να μεταφερθούν απ᾽ τον εγκάρσιο χερσαίο δρόμο στην Καισάρεια, την Άγκυρα και την Αμάσεια προς τη Μαύρη Θάλασσα. Από εκεί εξορμούν και οι μουσουλμάνοι κουρσάροι ενάντια στα χριστιανικά πλοία που πλέουν προς τη Συρία, την Παλαιστίνη (προσκύνημα Αγίων Τόπων) και την Αίγυπτο. |
| 58 | Ίος | Niò | Μόνιμη βάση των κουρσάρων που δρουν τόσο στον θαλάσσιο δρόμο προς την ανατολική Μεσόγειο όσο και βορειότερα, στον δρόμο προς τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη χάρη στις ανταποκρίσεις, ακόμα και μέσω σημάτων, με την Ηρακλειά και τη Σχοινούσα, αλλά και με την Κέρο και τα Κουφονήσια. |
| 59 | Στροφάδες | Strivali | Βαθιά μέσα στο Ιόνιο πέλαγος, 27 μίλια από τα νότια της Ζακύνθου και άλλα τόσα από τα δυτικά της Πελοποννήσου (Τριφυλλία), ιδανική κρυψώνα και τόπος ανεφοδιασμού των πειρατών, απαραίτητος σταθμός των βενετικών περιπολιών και των οθωμανικών –ιδίως αλγερινών– κατοπτεύσεων και ενεδρών. |
| 60 | Κουφονήσια | Μόνιμα ορμητήρια πειρατών και κουρσάρων, ενταγμένα στο δίκτυο επικοινωνίας τους με τη Σχοινούσα και την Ηρακλειά μέχρι τη βάση τους στη Νιο. | |
| 61 | Κέρος | Μόνιμα ορμητήρια πειρατών και κουρσάρων, ενταγμένα στο δίκτυο επικοινωνίας τους με τη Σχοινούσα και την Ηρακλειά μέχρι τη βάση τους στη Νι | |
| 62 | Λέβιθα | Ερημονήσια στα δυτικά της Λέρου και Καλύμνου, καταφύγια και βίγλες των πειρατών. Μάλιστα στον πολυτάραχο 17ο αιώνα η Λέρος, δαντελωτή κι ευλίμενη καθώς είναι, χρειάστηκε να οχυρωθεί και πάλι από τους οθωμανούς το 1671, για να πάψουν να συχνάζουν οι πολλοί και ποικίλοι κουρσάροι της εποχής. | |
| 63 | Οφιδούσα | Για να διευκολύνουμε τη μεταφράστρια: ήταν αρνησίθρησκος. Σωστά; | |
| 64 | Κουτσομύτι | ||
| 65 | Αγαθονήσι | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 66 | Λειψοί | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 67 | Φαρμακονήσι | Ανάμεσα από αυτά τα έρημα (ή σχεδόν έρημα) νησάκια στα ανατολικά της Πάτμου πρέπει συνήθως να περάσουν τα ποντοπόρα πλοία του άξονα βορρά-νότου. Εκεί τριγυρίζουν συνεχώς οι πειρατές και στήνουν τις ενέδρες τους. | |
| 68 | Θύμαινα | Φωλιές των πειρατών από αιώνες, η δράση των οποίων προκάλεσε την ‘αφάνεια’ των κατοίκων της Ικαρίας, αλλά και την ερήμωση της Σάμου, όπως ισχυρίζεται μια πηγή του 16ου αιώνα. Καίρια η θέση των Φούρνων πάνω στη ρότα των δρόμων τόσο στον άξονα δύσης-ανατολής όσο και βορρά-νότου. | |
| 69 | Ρήνεια | Ακατοίκητες σ᾽ εκείνα τα χρόνια κρυψώνες και καταφύγια των πειρατών, που καραδοκούν μήπως κάποιο πλοίο βρεθεί σε δύσκολη θέση για να του επιτεθούν. | |