Ενότητα Εργασίας 4

Δίκτυα γνώσης και πολιτισμού

Τα έργα της ενότητας αυτής εστιάζονται στην έννοια του δικτύου ως πεδίο μελέτης αλλά και ως μεθοδολογικό εργαλείο για την ερμηνεία πολιτισμικών φαινομένων. Τα δίκτυα της διανόησης, της σκέψης, της γνώσης και του πολιτισμού είναι ίσως η πιο σύνθετη ομάδα να αναλυθεί επιστημονικά, αφού αφορά τους τρόπους με τους οποίους πραγματοποιείται η κίνηση των ιδεών, η μεταφορά της γνώσης και συνεπώς οι πολιτισμικές μεταφορές μέσω προσωπικών, θεσμικών, κοινωνικών και επαγγελματικών δικτύων. Εάν δεχθούμε ότι το συστημικό συνιστά κεντρική ιδιότητα των δικτύων και ότι η διακίνηση της πληροφορίας συνιστά βασική προϋπόθεσή τους, τότε κεντρικό διακύβευμα αποβαίνουν οι τρόποι με τους οποίους αυτά απολήγουν είτε σε συστήματα ιδεών είτε σε λιγότερο συγκροτημένες και γενικότερες αλληλεπιδράσεις στον χώρο των ιδεών, της θρησκείας και του πολιτισμού – οι τρόποι δηλαδή με τους οποίους μεταφέρεται η γνώση από τόπο σε τόπο μέσω μιας δικτύωσης θεσμών, κοινωνικών ομάδων και ατόμων. Η μελέτη των δικτύων γνώσης και πολιτισμού αποβλέπει, συνεπώς, αφενός στη μελέτη προϊόντων πολιτισμού καθώς και του άυλου και του πνευματικού και αφετέρου στη μελέτη της μεταφοράς της τεχνογνωσίας. Στοχεύει όμως κυρίως στη μελέτη των πολιτισμικών μεταφορών, και τελικά στην ανάδειξη συγκρητισμών και πολιτισμικών οσμώσεων, καθώς και των διαδικασιών συγκρότησης ταυτοτήτων στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου και της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Η μελέτη των πνευματικών δικτύων έχει κυρίως επικεντρωθεί στην εποχή της νεωτερικότητας, από τον Διαφωτισμό και ύστερα, χωρίς να έχει επεκταθεί επαρκώς στις ποικίλες εκδηλώσεις και τα ποικίλα μορφώματα των πνευματικών δικτύων από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Για τον λόγο αυτό, οι επιμέρους στοχευμένες μελέτες αυτής της θεματικής ενότητας εργασίας διερευνούν τη λειτουργία δικτύων πολιτισμού, θρησκευτικής λατρείας και γνώσης σε βασικούς τομείς του καθημερινού και πνευματικού βίου, από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή. Ο ρόλος των δικτύων αυτών είναι καθοριστικός για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού αλλά και για την όσμωσή του με τους πολιτισμούς των λαών της νότιας Μεσογείου και της εγγύς Ανατολής. Οι εργασίες αυτής της ενότητας αξιοποιούν, σε μία διαχρονική και συνθετική οπτική, τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα από τα οποία αναδεικνύεται η ύπαρξη, η λειτουργία και η εμβέλεια ποικίλων πνευματικών δικτύων από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, με στόχο να μελετηθούν οι τρόποι με τους οποίους συντελούνται οι πολιτισμικές μεταφορές τόσο σε προ‐εθνικό, εθνικό όσο και σε διεθνές / ευρωπαϊκό επίπεδο.