Λογιοσύνη και δίκτυα ιδεών, 19ος αιώνας

Σοφία Ματθαίου

Το σώμα των καθηγητών της Κλασικής Φιλολογίας στο Οθώνειο Πανεπιστήμιο και η συγκρότηση της προσωπικότητάς τους συναρτάται με την κινητικότητά τους στον ευρωπαϊκό και τον βαλκανικό χώρο, καθώς και με την επικοινωνία τους με γνώσεις και ιδέες που είναι ταυτισμένες με την πολιτισμική εξέλιξη του ευρωπαϊκού, κυρίως, χώρου.

Αντικείμενο της έρευνας είναι οι εξής καθηγητές: Γεώργιος Γεννάδιος, Iωάννης Bενθύλος, Kωνσταντίνος Aσώπιος, Στέφανος A. Kουμανούδης, Eυθύμιος Kαστόρχης, Aθανάσιος Pουσόπουλος, Γεώργιος Παπασλιώτης, Δημήτριος Mαυροφρύδης, Δημήτριος N. Bερναρδάκης, Aναστάσιος Γ. Γεννάδιος, Σπυρίδων Φιντικλής, Δημήτριος Σεμιτέλος, Kωνσταντίνος Kόντος, Γεώργιος Mιστριώτης, Iωάννης Πανταζίδης, Σπυρίδων Bάσης, Σπυρίδων Σακελλαρόπουλος, Γρηγόριος Bερναρδάκης.

Διευκρινίζεται ότι δεν περιλαμβάνεται ο γερμανός Heinrich Nikolaus Ulrichs, πρώτος καθηγητής της Λατινικής Φιλολογίας, και ότι για ορισμένους καθηγητές οι οποίοι γεννήθηκαν περί τα μέσα του 19ου αιώνα τα χρονικά όρια φθάνουν στις πρώτες δεκαετίες του 20ού.

Οι βάσεις δεδομένων που παρουσιάζονται περιλαμβάνουν τα εξής στοιχεία:

ΣΠΟΥΔΕΣ:

περιλαμβάνονται οι εγκύκλιες και οι ανώτερες σπουδές των προσώπων. Καταγράφονται οι τόποι και η χρονική διάρκεια. Οι μη βέβαιες χρονολογίες σημειώνονται μέσα σε αγκύλες.

ΤΟΠΟΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ:

καταγράφονται οι τόποι και τα χρονικά διαστήματα διαμονής των προσώπων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Έτσι η παλαιότερη και η νεότερη χρονολογία σηματοδοτούν τη γέννηση και τον θάνατό τους. Οι μη βέβαιες χρονολογίες σημειώνονται μέσα σε αγκύλες.

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΑΣΣΕΙ Ο ΛΟΓΙΟΣ:

καταγράφεται η δημοσιευμένη στην ελληνική βιβλιογραφία αλληλογραφία των λογίων με πρόσωπα εκτός των ελληνικών συνόρων. Κατ᾽ εξαίρεσιν καταγράφεται η αλληλογραφία του Σ. Α. Κουμανούδη, όπως έχει αποτυπωθεί στον κατάλογο του Αρχείου του τον οποίο συνέταξε η Σ. Ματθαίου, καθώς και η αλληλογραφία που προέρχεται από το αρχείο του Friedrich Thiersch στο Μόναχο (Thierschiana), και αυτή που προέρχεται από το ανηρτημένο στο διαδίκτυο αρχείο του Ιωάννη Κωλέττη της Ακαδημίας Αθηνών. Αναφέρονται μόνο τα πλήρη κείμενα και όχι αποσπάσματα ή έμμεσες πληροφορίες. Τα στοιχεία που καταγράφονται είναι η ημερομηνία, ο αποδέκτης καθώς και οι τόποι αποστολής (τόπος όπου βρίσκεται ο λόγιος) και παραλαβής (τόπος του αποδέκτη) της κάθε επιστολής.

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΕΙ Ο ΛΟΓΙΟΣ:

καταγράφεται η δημοσιευμένη στην ελληνική βιβλιογραφία αλληλογραφία των λογίων με πρόσωπα εκτός των ελληνικών συνόρων. Συναντάμε και σε αυτήν την κατηγορία τις εξαιρέσεις που σημειώθηκαν παραπάνω. Τα στοιχεία που καταγράφονται είναι η ημερομηνία, ο αποστολέας καθώς και οι τόποι αποστολής (τόπος του αποστολέα) και παραλαβής (τόπος όπου βρίσκεται ο λόγιος) της κάθε επιστολής.

ΕΡΓΟ:

καταγράφονται οι αυτοτελείς μεταφράσεις, οι αυτοτελείς ξενόγλωσσες εκδόσεις των προσώπων, καθώς και τα έργα που εκδίδονται σε τόπο εκτός Ελλάδος. Ως χώρα επιρροής θεωρείται η γλώσσα του πρωτοτύπου (ως προς τις μεταφράσεις), η γλώσσα στην οποία είναι συντεταγμένα τα ξενόγλωσσα έργα, καθώς και ο μη ελληνικός τόπος έκδοσης. Καταγράφεται επίσης το έτος έκδοσης.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Στις βάσεις της αλληλογραφίας σημειώνεται η βιβλιογραφική πηγή για κάθε εγγραφή. Για τις υπόλοιπες βάσεις οι πηγές είναι διάσπαρτες και ποικίλες: τα μητρώα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, ο περιοδικός και ο ημερήσιος τύπος, οι βιβλιογραφικοί κατάλογοι, τα ίδια τα έργα των υπό εξέταση λογίων, καθώς και βασικές μονογραφίες.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Ξ. [ΓΕΝΝΑΔΙΟΣ Ι.], Γεωργίου Γενναδίου βίος, έργα, επιστολαί, Παρίσι 1926.

ΚΑΚΡΙΔΗΣ Θ., Σπυρίδων Βάσης, Αθηνά 25 (1913), 478-491.

ΚΑΛΙΤΣΟΥΝΑΚΙΣ Ι.Ε., Δημήτριος Σεμιτέλος, Ηπειρωτικόν Μνημείον 1 (1927), 341-343.

ΚΑΛΙΤΣΟΥΝΑΚΙΣ Ι.Ε., Η αναβίωσις των κλασσικών σπουδών εν Ελλάδι από της απελευθερώσεως και εντεύθεν, Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών 8 (1957-1958), 325-450.

ΜΑΝΔΗΛΑΡΑΣ Β.Γ., Κλασική Φιλολογία. Ιστοριογραφία μελέτη-κριτική, Δυτική Ευρώπη Νεότερη Ελλάδα, Κέρκυρα 2013.

ΜΑΤΘΑΙΟΥ Σ., Στέφανος Α. Κουμανούδης (1818-1899). Σχεδίασμα βιογραφίας, Αθήνα 1999.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Μ.Ι., Λεσβιακαί σελίδες, τ. 1, Βίος και έργα Δημητρίου Ν. Βερναρδάκη, Μυτιλήνη 1909.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Μ.Ι., Λεσβιακαί σελίδες, τ. 2, Διάφορα περί Λέσβου και Λεσβίων, Μυτιλήνη 1939.

ΜΠΕΤΤΗΣ Σ., Φιλητάς και Ασώπιος: οι διδάσκαλοι του Γένους, Ιωάννινα 1991.

Πρακτικά Συνεδρίου ‘Οι αδελφοί Βερναρδάκη στα νεοελληνικά γράμματα’ [Λεσβιακά ΙΑ´], Αθήνα 1987, 108-120.

ΠΡΩΤΟΔΙΚΟΣ Ι., Βίος Δημητρίου Ι. Μαυροφρύδου, στο: ΜΑΥΡΟΦΡΥΔΗΣ Δ.Ι., Περί της Ελεγείας ή Ελεγειακής Ποιήσεως των Αρχαίων Ελλήνων, Αθήνα 1867, ε´-η´.

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Γ.Α., Κωνσταντίνος Κόντος (1834-1909), Αθήνα 1979.

Υπεύθυνη προγράμματος: Σοφία Ματθαίου

Συνεργάτης: Αγγελική Χριστοδούλου